ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (ΑΕΕ) ΟΞΕΙΑΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑΣ ΦΑΣΗΣ

Abstract

Εισαγωγή: Οι διαταραχές κατάποσης, ή αλλιώς δυσφαγία, αποτελούν πολύ συνηθισμένη συνέπεια που εμφανίζεται σε ασθενείς μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) σε ποσοστό μέχρι και 78%, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα υγείας και θνησιμότητας. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η δυσφαγία υποχωρεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά για μερικούς καταλήγει ως μια μόνιμη κατάσταση. Η βιντεοακτινοσκοπική μελέτη της κατάποσης με τροποποιημένο βάριο (MBS, VFSS), είναι η πιο γνωστή και ευρέως διαδεδομένη μέθοδος εργαστηριακής αξιολόγησης για την παρατήρηση της παθοφυσιολογίας της κατάποσης στα τρία επιμέρους στάδιά της (στοματικό, φαρυγγικό, οισοφαγικό), καθώς και της φυσιολογίας των ανατομικών δομών του ασθενούς με σκοπό την διάγνωση και την εκτίμηση της σοβαρότητας της δυσφαγίας. Πραγματοποιώντας ανασκόπηση της βιβλιογραφίας αναφορικά με τη φυσιολογία της κατάποσης, την αιτιοπαθογένεια και τα χαρακτηριστικά της κατάποσης σε ασθενείς με δυσφαγία, η παρούσα μελέτη επικεντρώνεται στην διερεύνηση των νευρολογικών αιτιών στο στοματικό στάδιο μέσω της ανάλυσης δύο ομάδων δυσφαγικών ασθενών μετά από ΑΕΕ: 1) μια ομάδα έξι ασθενών με δυσφαγία κατόπιν ΑΕΕ στη χρόνια φάση και 2) μια ομάδα έξι ασθενών με δυσφαγία κατόπιν ΑΕΕ στην οξεία φάση. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η ανάλυση μέσω της ΒΑ μεθόδου, της στοματικής φάσης της κατάποσης σε δύο ομάδες ενηλίκων ασθενών με εγκεφαλικό. Η μία ομάδα περιλαμβάνει έξι ασθενείς στην οξεία φάση του εγκεφαλικού και η δεύτερη ομάδα έξι ασθενείς στη χρόνια φάση του εγκεφαλικού. Η μελέτη αυτή αποσκοπεί στο να: 1) Παρατηρηθούν τα χαρακτηριστικά της διαχείρισης του υγρού βλωμού στο στοματικό στάδιο και η διαμόρφωση του προφίλ του στοματικού σταδίου του κάθε ασθενή των δύο ομάδων, και να 2) Εξαχθούν συμπεράσματα για την συσχέτιση των φαρυγγικών υπολειμμάτων καθώς και του βαθμού διείσδυσης-εισρόφησης (Penetration-Aspiration Scale) με τη στοματική φάση του εκάστοτε ασθενούς. Μεθοδολογία: Το δείγμα της μελέτης προέκυψε από την ανάλυση βίντεο 12 διαφορετικών ασθενών: 1) Μία ομάδα 6 ασθενών με ΑΕΕ στην οξεία φάση και 2) Μία ομάδα 6 ασθενών με ΑΕΕ στη χρόνια φάση. Τα βίντεο προήλθαν από τη Βιντεοακτινοσκοπική μέθοδο αξιολόγησης της δυσφαγίας με βαριούχο (non-ionizing) υλικό. Οι συνολικές καταπόσεις και από τις δύο ομάδες ασθενών που μελετήθηκαν ήταν 72. Κάθε ασθενής της κάθε ομάδας, πραγματοποίησε 6 καταπόσεις υγρού βαριούχου βλωμού: Συγκεκριμένα, 6 καταπόσεις των 5ml. H μελέτη και η βαθμολόγηση των χαρακτηριστικών των καταπόσεων, πραγματοποιήθηκε μέσω της καρέ- καρέ ανάλυσης των βίντεο του VFSS (frame by frame analysis) όσο και με την παρατήρηση των καταπόσεων σε πραγματικό χρόνο, με τα εξής προγράμματα - λογισμικά του υπολογιστή: 1) VLC, 2) Movavi και 3) BS Player. Η μελέτη, επικεντρώθηκε στην ανάλυση του στοματικού σταδίου της κατάποσης και συγκεκριμένα στην μέτρηση χρονικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών. Οι κλίμακες αξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκαν για την καταγραφή των χαρακτηριστικών του στοματικού σταδίου καθώς και τη βαθμολόγηση ήταν οι: 1) Bolus Residue Scale (Rommel, Borgers, & al, 2015) για την αξιολόγηση των φαρυγγικών υπολειμμάτων και η 2) Kλίμακα Penetration – Aspiration Scale ( Rosenbek, 1996) για την αξιολόγηση της ύπαρξης διείσδυσης ή/και εισρόφησης στην κάθε κατάποση. Τα δεδομένα καταγράφηκαν και αναλύθηκαν με τη χρήση του λογισμικού SPSS μέσω του οποίου εξήχθησαν τα συμπεράσματα και οι παρατηρήσεις της παρούσας μελέτης.

Αποτελέσματα: Μετά από τη μελέτη 72 καταπόσεων (36 καταπόσεις κάθε ομάδα), προέκυψε ότι στους ασθενείς στην οξεία φάση, υπήρχε στατιστικώς σημαντική διαφορά και γραμμική συσχέτιση σε 5 ζεύγη χαρακτηριστικών τα οποία μελετήθηκαν. Η γραμμική συσχέτιση που προέκυψε ήταν χαμηλή. Το μόνο χαρακτηριστικό που ενώ παρουσίασε στατιστικώς σημαντική διαφορά αλλά όχι γραμμική συσχέτιση ήταν ο ΄΄Έλεγχος της γλώσσας κατά τη συγκράτηση του βλωμού σε σχέση με την Κομματιαστή κατάποση΄΄(Piecemeal Deglutition). Για τους ασθενείς στη χρόνια φάση, υπήρξε στατιστικώς σημαντική διαφορά και γραμμική συσχέτιση σε 4 ζεύγη χαρακτηριστικών. Τα χαρακτηριστικά ΄΄Κομματιαστή κατάποση – Xρόνος ολοκλήρωσης του στοματικού σταδίου΄΄ παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική διαφορά και γραμμική συσχέτιση και στις δύο ομάδες. Η ομάδα των χρόνιων ασθενών έδειξε μια ισχυρή γραμμική συσχέτιση ως προς τα φαρυγγικά υπολείμματα έναντι κομματιαστής κατάποσης και μία μέτρια γραμμική συσχέτιση ως προς τα φαρυγγικά υπολείμματα και την κλίμακα PAS. Ο μέσος όρος των χαρακτηριστικών της κατάποσης και των δύο ομάδων παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική διαφορά ως προς 2 μεταβλητές: το 1) Χρόνο προώθησης του βλωμού στο στοματικό στάδιο και τα 2) Φαρυγγικά υπολείμματα.

Συμπεράσματα/Συζήτηση: Η στοματική δυσφαγία ανάμεσα στις δύο ομάδες ασθενών χαρακτηρίζεται από ετερογένεια ως προς τα χαρακτηριστικά της κατάποσης στο στοματικό στάδιο. Ο χρόνος προώθησης του βλωμού στο στοματικό στάδιο και τα φαρυγγικά υπολείμματα ήταν δύο χαρακτηριστικά στα οποία οι ασθενείς στη χρόνια φάση παρουσίασαν χειρότερο προφίλ. Η μεταφορά του βλωμού και ο έλεγχος της γλώσσας κατά τη συγκράτηση ήταν εμφανώς χειρότερα στους ασθενείς στην οξεία φάση. Η κομματιαστή κατάποση είναι ένα χαρακτηριστικό που συσχετίζεται με το χρόνο προώθησης του βλωμού και στις δύο ομάδες. Τα φαρυγγικά υπολείμματα έναντι κλίμακας PAS και έναντι κομματιαστής κατάποσης, συσχετίζονται μόνο στην ομάδα των χρόνιων ασθενών. Η κομματιαστή κατάποση παρουσιάζει ισχυρή θετική γραμμική συσχέτιση με τα φαρυγγικά υπολείμματα. Παρόλα αυτά, τα αποτελέσματα βασίζονται σε μικρό αριθμό καταπόσεων και δείγματος και πρέπει να λαμβάνεται απαραίτητη προσοχή στην εξαγωγή συμπερασμάτων. Μεγαλύτερο δείγμα και εν τω βάθει ανάλυση κρίνεται αναγκαία.